Η καλλιέργεια της δεξιότητας του παιδιού να διαχειρίζεται σωστά το χρόνο του ξεκινά από την προσχολική ηλικία ήδη και συνδέεται άμεσα με την αυτοπειθαρχία και την αυτορρύθμιση του παιδιού, στοιχεία απαραίτητα για να μπορεί να ανταποκριθεί αργότερα στις σχολικές απαιτήσεις.
 
Να θυμάστε ότι τα βασικά στοιχεία που αντιστρατεύονται ένα τέτοιο μάθημα ζωής για το παιδί μας είναι δύο (2):

• Η δική μας κακή σχέση με την οργάνωση και το χρόνο (π.χ. σημειώνουμε τις υποχρεώσεις μας μόνο στο μυαλό μας (;), τρέχουμε τελευταία στιγμή για να προλάβουμε το ραντεβού μας, δεν οργανώνουμε τα φυλλάδια/ενημερώσεις που μας στέλνουν από το σχολείο με αποτέλεσμα να μας ‘ξεφεύγουν’ πράγματα)
• Η δική μας υπερβολική τάση να έχουμε τον έλεγχο και να σκεφτόμαστε για το παιδί πριν από το παιδί και ενίοτε …χωρίς το παιδί (π.χ. του λέμε ‘τώρα κάνε αυτό’, ‘τώρα ξεκίνα το άλλο’ και δεν βοηθάμε το παιδί να σκεφθεί μόνο του τι πρέπει να κάνει/πότε/με ποια σειρά).

Στις μικρές ηλικίες ξεκινήστε από τις ρουτίνες και στη συνέχεια μάθετε στο παιδί να παρακολουθεί το εβδομαδιαίο ημερολόγιο και εξηγήστε του βασικές έννοιες «χρόνου». Συγκεκριμένα:

(Α) Ρουτίνες

Οι μικρές ρουτίνες είναι η πρώτη άσκηση με την οποία το παιδί μπορεί να μάθει να «εκτελεί μικρές αποστολές με συγκεκριμένη σειρά ώστε να πετύχει κάτι γενικότερο». Π.χ.:

• Ρουτίνα ύπνου: 1) τουαλέτα, 2) δόντια, 3) πιτζάμες, 4) πάω στο κρεβάτι
• Ρουτίνα επιστροφής στο σπίτι από παιδικό σταθμό ή βόλτα: 1) βγάζω παπούτσια και τα τοποθετώ δίπλα-δίπλα σε συγκεκριμένο σημείο, 2) πλένω χέρια.

 Μικρές συμβουλές:

• Φτιάξτε μαζί με το παιδί πινακάκια με απλές ρουτίνες και βάλτε το παιδί να τσεκάρει κάθε φορά μόνο του το βήμα της ρουτίνας που μόλις ολοκλήρωσε.
• Για να αρχίσει το παιδί  ν’ αποκτά αίσθηση του χρόνου και για να αντιληφθεί ότι καθετί που αναλαμβάνει να κάνει, πρέπει να ολοκληρώνεται και να μη μένει στη μέση, αξιοποιείστε τα CD με τραγουδάκια: ο χρόνος που διαρκεί κάθε τραγουδάκι μπορεί να είναι το χρονικό περιθώριο που έχει το παιδί για να ολοκληρώσει ένα κομμάτι από τη ρουτίνα ή μια άλλη αποστολή (π.χ. να μαζέψει τα παιχνίδια που αράδιασε στο χαλί του σαλονιού).

Ακόμη και αν τέτοιες ρουτίνες σας φαίνονται απλές έως περιττές (γιατί το παιδί μεγαλώνοντας θα τα κάνει όλα αυτά), να έχετε υπόψη ότι αυτά τα φαινομενικώς απλά πράγματα διδάσκουν το παιδί από μικρό την αυτο-οργάνωση και αυτονομία.

Δείτε αναλυτικότερες συμβουλές για το θέμα της ρουτίνας στην ενότητα «Ρουτίνες: τι, γιατί και πώς» πατώντας στο μενού Οικογένεια/Επικοινωνία γονέα-παιδιού

 (Β) Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα της οικογένειας

Δεδομένου ότι πλέον τα παιδιά από μικρά αποκτούν εξωσχολικές δραστηριότητες είναι καλό από την ηλικία των 5 ετών να βοηθάτε το παιδί να ξέρει τι μέρα είναι και να γνωρίζει τι έχει να κάνει. Αξιοποιείστε λοιπόν τα μεγάλα ημερολόγια τοίχου:

• Όσο το παιδί δεν γνωρίζει να διαβάζει μπορείτε με αυτοκολλητάκια ή εικόνες να ‘σημειώνετε’ πάνω στο ημερολόγιο υποχρεώσεις του παιδιού αλλά και άλλων μελών της οικογένειας. Επίσης, αξιοποιείστε τα μαγνητάκια για να δηλώνετε πάνω στο ημερολόγιο τι μέρα είναι.
• Μπορείτε λοιπόν καθημερινά στο πρωινό να ξεκινάτε τη μέρα σας ‘διαβάζοντας’ μαζί με το παιδί το πρόγραμμα της οικογένειας.

(Γ) Να μιλάτε στα παιδιά για την έννοια του χρόνου:

• Αξιοποιείστε ένα ημερολόγιο τοίχου, για να εξηγήσετε στο παιδί πώς χωρίζουμε το έτος σε εποχές και μήνες.
• Κατ’ ανάλογο τρόπο μιλήστε στο παιδί για τη χρησιμότητα του ρολογιού και εξηγήστε του πώς κάθε φορά υπολογίζετε το χρόνο που χρειάζεστε για να πάτε έγκαιρα κάπου, για να ετοιμάσετε το πρωινό κλπ. Χρονομετρήστε πράγματα που κάνετε μαζί με το παιδί και παίξτε μαζί του το «Θυμάσαι πόση ώρα μας παίρνει να κάνεις μπάνιο και να πλύνεις τα δόντια σου;»

Συμβουλή:

• Να ζητάτε από το παιδί να μην αφήνει πράγματα στη μέση. Π.χ. Όταν το παιδί ξεκινάει να ντυθεί, βάζει το ένα παπούτσι και θυμάται εκείνη τη στιγμή να σηκωθεί να ψάξει για ένα παιχνίδι. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να πούμε στο παιδί «Δεν αφήνουμε στη μέση αυτό που κάνουμε. Πρώτα τελειώνεις αυτό που άρχισες και μετά αρχίζεις να κάνεις κάτι άλλο».
• Για να εξηγήσετε την έννοια του χρόνου στα μικρά παιδιά διαβάστε και τις προτάσεις μας στην ενότητα "Πώς να μάθετε στο παιδί να περιμένει"

E.T. © parentbook

Για τα μεγαλύτερα παιδιά (7 έως 12 ετών) το κλειδί της διαχείρισης του χρόνου και προπαντός της αυτο-οργάνωσης είναι να έχουν στο δωμάτιο/γραφειάκι τους το εβδομαδιαίο πρόγραμμα του σχολείου και των εξωσχολικών δραστηριοτήτων και ρολογάκι.

Ειδικότερα, σας προτείνουμε τις εξής 3 πρακτικές:

1. Παρακολούθηση υποχρεώσεων

Τα παιδιά ηλικίας 7 έως 12 ετών πρέπει να αναλαμβάνουν την υποχρέωση να παρακολουθούν τις υποχρεώσεις τους σε καθημερινή βάση (δηλαδή να ξέρουν τι μέρα είναι, τι έχουν να κάνουν και πότε). Αρχικά με τη δική σας βοήθεια και σταδιακά μόνα τους θα πρέπει να παρακολουθούν το ρολόι και το εβδομαδιαίο ημερολόγιο.

Για να αποκτούν όλο και περισσότερο τον έλεγχο και την ευθύνη των υποχρεώσεών τους ακολουθείστε τις εξής πρακτικές:

• Αντικαταστήστε τις «εντολές» προς το παιδί με «ερωτήσεις»: Π.χ. «Σήμερα είναι Δευτέρα… σωστά; Έχεις σήμερα κάτι άλλο να κάνεις εκτός από το σχολείο;»
• Παραχωρήστε στο παιδί την ευθύνη για τον προγραμματισμό της προετοιμασίας τους για το σχολείο. Κάθε φορά που το παιδί κάθεται να μελετήσει τα μαθήματα της επόμενης μέρας, θα πρέπει να του ζητάτε να ελέγξει τι ώρα είναι και να υπολογίσει πόσο χρόνο διαθέτει για να ολοκληρώσει τη μελέτη του, μέχρι π.χ. να φύγετε για τα Αγγλικά. Το σημαντικό δηλαδή είναι να μην ξεκινά τη μελέτη του χωρίς να έχει υπόψη του τι ώρα είναι και χωρίς να έχει αίσθηση του  διαθέσιμου χρόνου. Ακόμα και αν το παιδί δεν προλάβει να ολοκληρώσει κάτι μέσα στο χρόνο που είχε προγραμματίσει, είναι σημαντικό να μάθει να παρακολουθεί το ρολόι αντί να μην «ξεχνά» ότι υπάρχει.
• Αποφύγετε να γίνεστε εσείς το ρολόι του παιδιού. Αντ΄ αυτού αξιοποιείστε το ξυπνητηράκι ή το ρολόι της κουζίνας και μάθετε στο παιδί να το προγραμματίζει για να ξέρει πότε πέρασαν τα 20 λεπτά ή η μισή ώρα. Αρχικά μπορεί το παιδί θα έχει το νου του περισσότερο στο ρολογάκι παρά σε αυτό που έχει να κάνει, αλλά σύντομα θα το εντάξει στην καθημερινότητά του και θα μάθει απλώς να το αξιοποιεί σαν εργαλείο.
• Εξοπλίστε το γραφειάκι του παιδιού με post-it ώστε να ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει σημειώματα για πράγματα που πρέπει να κάνει. Με τον τρόπο αυτό αναλαμβάνει και την ευθύνη να κάνει περισσότερα πράγματα και απαλλάσσει εσάς από μικρές υποχρεώσεις (π.χ. να βάλετε νερό στο παγούρι του κλπ.)

Διαβάστε και τις προτάσεις μας στο άρθρο «Πώς θα μάθω στο παιδί να παρακολουθεί ΜΟΝΟ του τις υποχρεώσεις του» για να βοηθήσετε το παιδί να ξέρει μόνο του τι μαθήματα και εξωσχολικές δραστηριότητες έχει μέσα στην εβδομάδα και πώς μπορεί να προγραμματίζει τον χρόνο του.

2. Λίστα υποχρεώσεων

Η ορθή διαχείριση του χρόνου συνδέεται άμεσα με το να μπορεί κανείς να ιεραρχεί αυτά που έχει να κάνει και να βάζει προτεραιότητες.

• Να ενθαρρύνετε το παιδί να σημειώνει και να κάνει λίστα με αυτά που πρέπει να κάνει (π.χ. τι έχει να κάνει μέσα στο Σαββατοκύριακο, τι πρέπει να πάρει μαζί του για μια εκδρομή, τι πρέπει να κάνει για να προετοιμάσει το πάρτι του ή ένα πάρτι-έκπληξη για τη γιαγιά του). Μάλιστα είναι καλό να σκέφτεστε φωναχτά, όταν οργανώνετε τη δική σας μέρα ή την εβδομάδα σας γράφοντας λίστα υποχρεώσεων και να συζητάτε με το παιδί για το πώς θα βάλει προτεραιότητες σε αυτά που έχει να κάνει.
• Κάθε βράδυ πριν το παιδί κοιμηθεί, μπορείτε να καθιερώσετε ένα 10λεπτο όπου θα σκεφθεί τι έχει να κάνει την επόμενη μέρα. Μάλιστα, μπορείτε να αξιοποιήσετε αυτό το 10λεπτο για να οργανώσετε και τη δική σας επόμενη μέρα.

Μην ξεχνάτε ότι για τα παιδιά της Α’ Δημοτικού το να γράφουν λίστες με υποχρεώσεις είναι και μια καλή άσκηση γραφής.

3. Χρονοπρογραμματισμός εργασιών

Είναι βασικό το παιδί να μάθει έγκαιρα να κάνει τον χρονοπρογραμματισμό εργασιών που απαιτούν αρκετό χρόνο προετοιμασίας και υπερβαίνουν τα χρονικά όρια της μελέτης για την επόμενη μέρα (π.χ. Ο δάσκαλος αναθέτει στην αρχή της σχολικής χρονιάς στα παιδιά να διαβάσουν ένα λογοτεχνικό βιβλίο και να το παρουσιάσουν μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων).

• Από τις πρώτες τάξεις του σχολείου τα παιδιά αναλαμβάνουν μικρά projects (π.χ. συγκεντρώνουν πληροφορίες/στοιχεία και στο τέλος φτιάχνουν κάτι ή παραδίδουν μια τελική εργασία). Καλό είναι όταν ανατίθενται στο παιδί τέτοιου τύπου εργασίες, δηλαδή εργασίες που τις ‘δουλεύει’ για αρκετό καιρό μέχρι να τις παραδώσει, να ενθαρρύνουμε το παιδί να κάνει ένα πλάνο ενεργειών. Ειδικότερα:
  • Να σημειώσει στο ημερολόγιό του πότε πρέπει να παραδώσει την εργασία
  • Να καταγράψει τι πρέπει να κάνει για να ολοκληρωθεί η εργασία και να βάλει σε σειρά αυτά τα ενδιάμεσα βήματα
  • Να σημειώσει πόσο χρόνο πρέπει να αφιερώσει σε κάθε ενδιάμεσο στάδιο της εργασίας, ώστε να προλάβει να ολοκληρώσει έγκαιρα την εργασία.
  • Να βοηθάτε το παιδί να παρακολουθεί το πλάνο των ενεργειών του και να τσεκάρει την πρόοδό του.

1. Παρακολούθηση εξωσχολικών δραστηριοτήτων

Τα περισσότερα παιδιά αναλαμβάνουν πλήθος εξωσχολικών δραστηριοτήτων με αποτέλεσμα μετά το σχολείο να ‘τρέχουν’ κυριολεκτικά από δραστηριότητα σε δραστηριότητα. Καλό είναι οι γονείς:

• Να δώσουν το περιθώριο στο παιδί να εκτιμήσει μόνο του τα χρονικά περιθώρια και την αντοχή που έχει και να αποφασίσει πώς θα αξιοποιήσει τον ελεύθερο χρόνο του δημιουργικά μεν, αλλά χωρίς να εξοντώνεται. Συζητείστε με το παιδί για το χρόνο που απαιτεί μια δραστηριότητα και σε περίπτωση που οι απαιτήσεις είναι πολλές βοηθείστε το να σκεφθεί λύσεις (π.χ. να αξιοποιεί τα σαββατοκύριακα, ώστε να μην κουράζεται τις καθημερινές).
• Να μην αναλαμβάνουν αποκλειστικά οι ίδιοι την ευθύνη για την προετοιμασία του παιδιού (π.χ. να μάθει το παιδί να φροντίζει έγκαιρα για τον αναγκαίο εξοπλισμό-π.χ. ρούχα, παπούτσια κλπ)

Διαβάστε ακόμα το άρθρο μας Πριν το παιδί ξεκινήσει μια δραστηριότητα για να δείτε πώς μπορείτε να προετοιμάσετε το παιδί ώστε να καταλάβει τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει, όταν αποφασίζει να ξεκινήσει ένα χόμπι/δραστηριότητα.

E.T. © parentbook

 Γνωρίζετε πόσο είναι το χρονικό διάστημα που μπορεί ένα παιδί να μείνει συγκεντρωμένο;

Αυτή η πληροφορία είναι πολύ χρήσιμη, προκειμένου να αξιοποιούμε σωστά τον χρόνο που περναμε με τα μικρά παιδιά για να τους μάθουμε καινούργια πράγματα.

Ηλικία 2 ετών  – 6 ετών

• Παιδί 2 ετών – 3 ετών: Με την παρουσία και τη μεσολάβηση ενός ενήλικα ένα παιδί 2 ετών μπορεί να μείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα για 2-3 λεπτά. Μέχρι την ηλικία των 3 ετών ο χρόνος αυτός μπορεί να φτάσει και τα 6 – 8 λεπτά. Εάν το παιδί μείνει μόνο του, ο χρόνος συγκέντρωσης φτάνει τα 30-60 δευτερόλεπτα για μια μεμονωμένη δραστηριότητα. Μέχρι την ηλικία των 2,5 ετών το παιδί μπορεί στο πλαίσιο μιας μικρής ομάδας μαθητών να μείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα για 10 λεπτά.

       Με τη μεσολάβηση ενός ενήλικα μπορούν οι χρόνοι αυτοί να αυξηθούν (π.χ. Για να   δούμε αυτό το κουμπί τι κάνει. Ποια είναι τα κόκκινα μπαλάκια; Θες να τα ξεχωρίσουμε;)

• Παιδί 3 ετών – 5 ετών: Ένα παιδί αυτής της ηλικίας μπορεί να μείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα για 3-10 λεπτά.

Στην ηλικία των 3,5 ετών ένα παιδί μπορεί από μόνο του να μείνει απασχολημένο μέχρι και 15 λεπτά. Για να φτάσει το παιδί σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να διαμορφώσετε ένα ήρεμο περιβάλλον (π.χ. χωρίς θορύβους, τηλεόραση) και να εμπλέκετε το παιδί σε δραστηριότητες που πραγματικά το ενδιαφέρουν, χωρίς να παρεμβαίνετε συνέχεια.

Στην ηλικία των 4 ετών ένα παιδί μπορεί μόνο του να μείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα για 7-8 λεπτά ή και μέχρι 15 λεπτά, εάν η όλη δραστηριότητα είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει σε αυτό το να νιώθει το παιδί ότι μπορεί με άνεση να ασχοληθεί με αυτό που κάνει, ώστε να αντλήσει ικανοποίηση και να νιώσει αυτοπεποίθηση.

Στην ηλικία των 5 ετών ένα παιδί μπορεί από μόνο του να μείνει απασχολημένο για 10 -15 λεπτά, ενώ ως μέλος μιας ομάδας παιδιών μπορεί να μείνει συγκεντρωμένο σε αυτό που κάνει μέχρι και 25 λεπτά.

 -----------------------------------------------------

Σε τι χρησιμεύουν οι παραπάνω πληροφορίες;

Από τη βρεφική ηλικία η αλληλεπίδραση και τα παιχνίδια που κάνουν οι γονείς με το παιδί τους έχει σκοπό εκτός από το μεταξύ τους συναισθηματικό δέσιμο να δώσει στο παιδί ερεθίσματα που θα βοηθήσουν την πολύπλευρη ανάπτυξή του. Γι 'αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι όσο ενδιαφέρον κι αν είναι ένα παιχνίδι,το παιδί μπορεί να μείνει συγκεντρωμένο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ανάλογα με την ηλικία του.

Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, τόσο περισσότερο ο χρόνος συγκέντρωσής τους σε μια δραστηριότητα συνδέεται άμεσα με το προσωπικό ενδιαφέρον και με στοιχεία όπως είναι το καινούργιο, η διέγερση του συναισθήματος, η ενεργός συμμετοχή και η αλληλεπίδραση.

E.T. © parentbook

Η ικανότητα συγκέντρωσης αφορά στην ικανότητα να μένει κάποιος προσηλωμένος σε μια δραστηριότητα και να μην αποσπάται η προσοχή του (executive function).

Σύμφωνα με έρευνα ένα από τα πράγματα που φαίνεται ότι βλάπτουν την ικανότητα αυτή είναι η παρακολούθηση κινουμένων σχεδίων όπου οι σκηνές αλλάζουν με πολύ μεγάλη ταχύτητα.

Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα τα παιδιά που παρακολούθησαν μόλις 9 λεπτά του πολύ δημοφιλούς καρτούν που δείχνει τις περιπέτειες ενός σφουγγαριού που ζει στο βυθό της θάλασσας, συμμετείχαν σε τεστ που έδειξαν ότι η ικανότητα συγκέντρωσής τους είχε επηρεαστεί αρνητικά. Το τεστ περιελάμβανε δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος, εφαρμογής κανόνων και ανάκλησης πληροφοριών.

Η έρευνα έγινε στο Πανεπιστήμιο της Virginia με μικρό αριθμό υποκειμένων (60 παιδιά ηλικίας 4 ετών), ωστόσο ήταν σημαντική η μείωση που παρατηρήθηκε στη συγκεκριμένη ικανότητα των παιδιών. Τα παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα χωρίστηκαν σε 3 ομάδες:

• Η 1^η ομάδα παρακολούθησε το καρτούν «Μπομπ Σφουγγαράκης»
• Η 2^η ομάδα παρακολούθησε ένα εκπαιδευτικό κινούμενο σχέδιο (πιο αργού ρυθμού)
• Η 3^η ομάδα ζωγράφισε

Τα παιδιά της 1^ης  ομάδας είχαν τη χειρότερη επίδοση στο τεστ σε σύγκριση με τα παιδιά των δύο άλλων ομάδων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μόλις το 15% των παιδιών της 1^ης ομάδας πέτυχε στη δραστηριότητα επίλυσης προβλήματος, ενώ στην ίδια δραστηριότητα πέτυχε το 35 % των παιδιών της 2^ης ομάδας και το 70% των παιδιών της 3^ης ομάδας.

Όπως αναφέρει ο Dimitri Christakis, Διευθυντής του Center for Child Health, Behavior and Development στο Seattle Children’s Research Institute, «Είναι σημαντικό να ελέγχουμε όχι μόνο πόση ώρα παρακολουθούν τα παιδιά τηλεόραση αλλά και τι παρακολουθούν. …Εάν το παιδί σας βλέπει τηλεόραση για 2 ώρες σε καθημερινή βάση, είναι προτιμότερο να του βάζετε να βλέπει κάτι που έχει εκπαιδευτικό περιεχόμενο παρά κινούμενα σχέδια όπου οι εικόνες αλλάζουν πολύ-πολύ γρήγορα. Για παράδειγμα ο Μπομπ Σφουγγαράκης είναι ένα κινούμενο σχέδιο που δεν θα πρέπει να το παρακολουθούν παιδιά ηλικίας 3-5 ετών. Γενικά, η ηλικία των παιδιών πρέπει να είναι πάντα οδηγός για το τι είναι καλό να παρακολουθούν τα παιδιά στην τηλεόραση.»

Σημειώνουμε δε ότι ο Μπομπ Σφουγγαράκης είναι το πιο δημοφιλές καρτούν σε παιδιά ηλικίας από 2- 11 ετών.

------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα για το παιδί και την τηλεόραση στο Ελεύθερος Χρόνος/Παιδί & TV

Θα ξεκινήσουμε με μια μικρή ιστορία:

Η μεγάλη μου κόρη – που μόλις ξεκίνησε στην Α’ Δημοτικού – ζωγράφιζε μαζί με τη μικρότερή μου κόρη. Κάποια στιγμή η μικρή είπε …αυθόρμητα.. «Ωχ, έκανα λάθος» και αρχίζει να σβήνει. Τότε η μεγάλη σπεύδει να της πει «Α, έκανες λάθος; Καλά, φτιάξ’ το, αλλά να ξέρεις ότι δεν λέμε στη δασκάλα ‘έκανα λάθος’. Το κρύβουμε το λάθος».

Όπως φαίνεται, το παιδάκι της Α’ Δημοτικού μέσα σε λίγες μόνο μέρες σχολικής ζωής διαμόρφωσε αυτή την αντίληψη περί λάθους και μάλιστα εκτίμησε ότι αυτό είναι μια σημαντική πληροφορία που πρέπει να μοιραστεί με τη μικρότερη αδερφή της, για να την προφυλάξει από τέτοιους….αυθορμητισμούς, όταν πάει κι εκείνη στο σχολείο.

Ενδεχομένως το πρώτο πράγμα που θα σκεφτούμε είναι ότι ο/η δάσκαλος/δασκάλα έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια τέτοια στάση απέναντι στο λάθος. Πώς; Κατά πάσα πιθανότητα ο/η εκπαιδευτικός ΔΕΝ είπε στα παιδιά, ότι το "λάθος είναι κακό". Απλώς το γεγονός ότι το σχολείο διορθώνει τα λάθη και μας αξιολογεί κυρίως με βάση το εάν κάνουμε λάθη ή όχι (π.χ. έχει λάθη η αντιγραφή - σου γράφω "Καλά", δεν έχει λάθη η αντιγραφή - σου γράφω "Μπράβο"), είναι αρκετό για να συμπεράνει ένα παιδάκι ότι κανείς μέσα στο σχολείο δεν θα του πει "Μπράβο, που έκανες λάθος. Έτσι, μαθαίνουμε, αλλά για να δούμε τι κάνουμε, όταν προκύψει το λάθος".

Επομένως, είναι σημαντικό εμείς στο σπίτι να βοηθήσουμε ώστε να μην εδραιωθεί στο μυαλουδάκι των παιδιών η αντίληψη ότι το λάθος είναι «κακό» πράγμα και πρέπει αν μη τι άλλο να το κρύβουμε.

Φράσεις-κλειδιά που προτείνουμε είναι οι εξής:

• «Δεν υπάρχει λόγος να κρύβει κανείς τα λάθη του, πρώτον γιατί όλοι κάνουμε λάθη, ειδικά όταν δοκιμάζουμε καινούργια πράγματα, και δεύτερον γιατί μέσα από τα λάθη μας μαθαίνουμε.»
• «Το σημαντικό δεν είναι να αποφεύγει κανείς τα λάθη, αλλά να προσπαθεί να τα διορθώνει. Έτσι, μαθαίνουμε.»
• «Τα λάθη μας δεν πρέπει να τα κρύβουμε από τον δάσκαλό μας, αλλά να ρωτάμε για να λύνουμε τις απορίες μας. Έτσι, κι εκείνος θα μπορεί να μας βοηθήσει πιο σωστά».
• «Τα λάθη δείχνουν ότι έχουμε προσπαθήσει και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Γι’ αυτό και τα λάθη έχουν γίνει πολλές φορές αφορμή για να κάνει η ανθρωπότητα μεγάλα βήματα. Για παράδειγμα ο Κολόμβος κάνοντας λάθος ανακάλυψε την Αμερική».

Τα παιδιά δεν πρέπει να φοβούνται να κάνουν λάθη, γιατί όσο πιο πολύ προσπαθούν, κάνουν λάθη και ξαναπροσπαθούν, τόσο καλύτερα κατακτούν τη νέα γνώση, δηλαδή την κατανοούν, την ανακαλούν ευκολότερα και τη χρησιμοποιούν.

Για αυτό θα πρέπει στο σπίτι:

• να αφήνουμε τα παιδιά να «παλεύουν» όσο το δυνατόν περισσότερο με τη μελέτη τους. Να τ’ αφήνουμε να γράφουν και να σβήνουν όσες φορές χρειαστεί, αντί να σπεύδουμε να τους πούμε τη σωστή απάντηση ή να τους δώσουμε εξαρχής «μπούσουλες» και τεχνικές.
• Μέσα στην καθημερινότητά μας θα πρέπει να βρίσκουμε αφορμές να συζητάμε για τη χρησιμότητα του λάθους. Τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν ότι πολλά από τα επιτεύγματα που βλέπουν γύρω τους (π.χ. ένα καταπληκτικό λογισμικό) έχει πίσω του πολλές δοκιμές και πολλές αποτυχίες.

Οι καθημερινές ασκήσεις που έχει να κάνει το παιδί για το σχολείο είναι το καλύτερο πλαίσιο για να διδαχθεί την αξία του λάθους, επειδή είναι ανάλογες των δυνατοτήτων του και έχουν επιλεγεί με βάση την προηγούμενη σχετική γνώση του. Γι’ αυτό είναι σημαντικό:

• να επιμείνετε στο να προσπαθεί μόνο του και να μην σπεύδετε να το βοηθήσετε
• να συζητάτε με το παιδί για τη διαδικασία και όχι μόνο για το αποτέλεσμα (δηλαδή ακόμα και όταν το αποτέλεσμα π.χ. μιας μαθηματικής άσκησης είναι σωστό, να ζητάτε από το παιδί να σας πει τι έκανε και πώς το σκέφτηκε)
• να συζητάτε με το παιδί για τις προσπάθειες που έκανε για να φτάσει σε ένα αποτέλεσμα και να το επιβραβεύετε.

E.T. © parentbook

Πολλές φορές η σχολική φοβία συνδέεται με τη φοβία που αναπτύσσει το παιδί για ένα συγκεκριμένο σχολικό μάθημα. Η συνηθέστερη τέτοια περίπτωση είναι το άγχος του παιδιού ή ακόμα και η φοβία του για τα Μαθηματικά.

Πόσο πιθανό είναι η φοβία που έχει αναπτύξει το παιδί για το συγκεκριμένο μάθημα να του έχει «κληροδοτηθεί» από τους γονείς του και μάλιστα από τη μητέρα του; Καθώς πλήθος ερευνών έχουν μελετήσει τη σχέση του γυναικείου φύλου με τα μαθηματικά, είναι σημαντικό για τις μητέρες, ειδικά εκείνες που δεν αισθάνονται ότι είναι «μαθηματικά μυαλά» να μη μεταδίδουν άμεσα ή έμμεσα τη δική τους φοβία για τα μαθηματικά στις κόρες τους, διαιωνίζοντας έτσι αυτό το στερεότυπο ότι οι γυναίκες δεν είναι καλές στα μαθηματικά. Μάλιστα, τα παιδιά σχολικής ηλικίας επηρεάζονται ιδιαίτερα από τη στάση των γονιών τους απέναντι στο σχολείο και ειδικά από τη στάση του γονιού που είναι του ίδιου φύλου με αυτά.

Πώς μπορούν οι γονείς και κυρίως οι μητέρες να αποφύγουν αυτή την παγίδα;

• 1^ον Το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσουν ότι οι μαθηματικές δεξιότητες δεν είναι συνάρτηση του φύλου. Η άποψη ότι οι άνδρες είναι καλοί στα μαθηματικά, ενώ οι γυναίκες όχι, είναι ένα στερεότυπο που πολλοί ερευνητές έχουν αποδομήσει.

Από τη στιγμή που οι γονείς, και ειδικά η μητέρα, απελευθερωθεί από αυτήν τη στερεοτυπική άποψη, θα αρχίσει να διαμορφώνει θετικές προσδοκίες σε σχέση με τις ικανότητες του παιδιού της στα μαθηματικά, γεγονός που θα επηρεάσει θετικά τη σχέση του παιδιού με αυτό το μάθημα.

Για να καταλάβετε πώς γίνεται αυτό, παραθέτουμε το παράδειγμα που έχουμε δώσει στην ενότητα «Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία» :

Θεωρούμε ότι το ένα μας παιδί είναι χαρισματικό και γρήγορο στα Μαθηματικά ενώ το άλλο υστερεί. Βασισμένοι σε αυτή την αντίληψη προσδοκούμε ότι το πρώτο παιδί θα στραφεί στις θετικές επιστήμες, ενώ το δεύτερο στο θεωρητικό κλάδο. Έτσι, αγοράζουμε στο πρώτο παιδί παιχνίδια με μαθηματικούς γρίφους, συζητάμε πολύ μαζί του για την ομορφιά των μαθηματικών, του κάνουμε όλο και πιο δύσκολες ερωτήσεις στα μαθηματικά, ενώ με το δεύτερο παιδί μένουμε στα βασικά και αποφεύγουμε τις μαθηματικές προκλήσεις. Το πιθανότερο είναι ότι το πρώτο παιδί θα έχει υψηλές επιδόσεις στα μαθηματικά.

• 2^ον Οι γονείς πρέπει να αποβάλλουν την ιδέα ότι οι ικανότητες είναι αμετάβλητες ιδιότητες που με κάποιο τρόπο το παιδί κουβαλάει. Αυτή η άποψη εκφράζεται με φράσεις όπως «Ποτέ δεν ήμουν καλός στα Μαθηματικά», «Εάν αναλάβω τα οικονομικά, θα σας καταστρέψω», «Καλά, είμαι ανεπίδεκτη μαθήσεως. Μόλις βλέπω νούμερα, ζαλίζομαι». Οι φράσεις αυτές δεν αφήνουν περιθώρια εξέλιξης και μεταφέρουν στα παιδιά την αντίληψη ότι ή είμαστε σε κάτι καλοί ή δεν είμαστε και όχι ότι μπορούμε να γίνουμε καλοί, εάν προσπαθήσουμε και εργαστούμε με σύστημα.

Τέτοιες φράσεις συνήθως συνοδεύουν και σχετικές ενέργειες. Π.χ. όταν έρχονται λογαριασμοί, η μητέρα τους δίνει πάντα στον πατέρα λέγοντας «Δες τους εσύ, γιατί εγώ δεν καταλαβαίνω από νούμερα» ή όταν το παιδί ρωτά τη μητέρα κάτι που απαιτεί μαθηματικές πράξεις η μητέρα το παραπέμπει αμέσως στον πατέρα ή άλλον άρρενα της οικογένειας.

Στην πράξη τα παραπάνω σημαίνουν ότι αντί να αποφεύγετε το αντικείμενο του «φόβου» σας, δηλαδή τα Μαθηματικά, θα πρέπει να δείτε την καθημερινή ενασχόληση του παιδιού ως μια καλή ευκαιρία να τα προσεγγίσετε και να μάθετε περισσότερα. Μάλιστα καλό είναι να το κάνετε με ενθουσιασμό και να δείξετε έτσι στο παιδί σας ότι πάντα υπάρχουν περιθώρια να μάθει κανείς περισσότερα.

• 3^ον Ακόμα και τα αγόρια της οικογένειας μπορεί να αναπτύξουν φοβία για μαθηματικά, εάν σας ακούν από μικρά να μιλάτε με τρόμο για τα Μαθηματικά και να λέτε πόσο χαρήκατε, όταν τελειώσατε το σχολείο και απαλλαχτήκατε από αυτό το μάθημα. Αντίθετα, είναι σημαντικό να εξηγείτε πως τα μαθηματικά είναι μέσα στη ζωή μας και τα χρησιμοποιούμε συνεχώς (π.χ. για να μοιράσουμε δίκαια τους βώλους στους φίλους μας, για να διαλέξουμε το συντομότερο δρόμο για να πάμε στον προορισμό μας).

E.T. © parentbook

Μικρή συμβουλή: Μη διστάσετε να κάνετε δώρο στην κόρη σας ένα παινχίδι-κατασκευή/μαστορέματα